(Federico Fellini, απόσπασμα από συνέντευξη του
στον Κοστάντσο Κοσταντίνι)
Κυριακή 21 Δεκεμβρίου 2014 - Η σχέση μου με τον Φελλίνι είναι μακρόχρονη και σχεδόν ταυτόσημη με την σχέση μου με το σινεμά. Ξεκίνησε στα 8 μου, με το Amarcord (Θυμάμαι), έργο που είχε γυρίσει ο δημιουργός δέκα χρόνια νωρίτερα, το 1973. Ισως λόγω ηλικίας, αλλά μάλλον λόγω προσωπικής ιδιολέκτου ο Φελλίνι διαμόρφωσε τις φόρμες που πάντα αναζητώ στον κινηματογράφο σε όλες εκείνες τις ταινίες που με αγγίζουν...
Ο Φεντερίκο Φελίνι (Federico Fellini), ένας από τους σημαντικότερους ιταλούς σκηνοθέτες και σεναριογράφους γεννήθηκε στην Emilia-Romagna του Rimini της Ιταλίας και απεβίωσε στις 31 Οκτωβρίου του 1993 στη Ρώμη. Στην παραγωγικότατη πορεία του ο Φελλίνι κατέθεσε στο κινηματογραφικό στερέωμα 25 κινηματογραφικά έργα ως σκηνοθέτης και συνέγραψε το σενάριο 51 ταινιών. Στα 12 χρόνια του το ‘σκασε από το σπίτι του
για να ακολουθήσει ένα τσίρκο, εμπειρία που αφήνει το αποτύπωμα της στις περισσότερες ταινίες του. Στα 17 του, εγκαταλείπει το Ρίμινι, πάει στην Ρώμη και βγάζει τα έξοδα του εργαζόμενος ως σκιτσογράφος, γράφοντας ατάκες για σόου του δρόμου και σκετς και αργότερα δημοσιογραφώντας. Το 1943, σε ηλικία 23 ετών, παντρεύεται την ηθοποιό Giulietta Masina, σύντροφο της ζωής του μέχρι τον θάνατο του. Η πορεία του ως σκηνοθέτη ξεκινά το 1950 με την ταινία Luci del varietà (=Τα φώτα του βαριετέ). Το 1954 κέρδισε το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας, το 1960 το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών, ενώ τα έτη 1956, 1961 και 1974 κέρδισε το βραβείο της Ένωσης Κριτικών της Νέας Υόρκης. Πήρε τέσσερις φορές, το Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας -το 1956 για το La Strada, το 1957 για το Le Notti Di Cabiria, το 1963 για το 8 ½ και το 1974 για το Amarcord. Το 1993 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε ειδικό βραβείο Όσκαρ για το σύνολο του έργου του.
Ο Φελλίνι και ο κλόουν
Ο κόσμος του Φελλίνι είναι γεμάτος με κλόουν. Όποιος έχει πάει έστω και μία φορά στο τσίρκο, έχει προσέξει ότι οι κλόουν έχουν κάτι από θλίψη χαραγμένη στην μόνιμα χαμογελαστή φυσιογνωμία τους. Όπως και οι περισσότεροι από τους μεγάλους ζωγράφους που τόσο αγαπούσε, έτσι και ο ίδιος Φελλίνι έχει τρεις διακριτές περιόδους με εναλλαγές ύφους στην πορεία του έργου του: Η πρώτη περίοδος ξεκινά με τον «Λευκό σεΐχη» το 1952 και διαρκεί μέχρι και τις «Νύχτες της Καμπίρια» το 1957. Ο κόσμος του σκηνοθέτη σε αυτή την πρώτη περίοδο είναι αθώος σε βαθμό παιδικότητας και ο φακός του άκρως συναισθηματικός. Επίσης, σε αυτή την περίοδο οι ήρωες του είναι μεμονωμένα πορτραίτα, πλάσματα παράξενα και αθώα.
Η μετάβαση στην δεύτερη περίοδο της δημιουργίας του αποτελεί απότομη προσγείωση για τους πιστούς του φίλους της πρώτης. Στην διάρκεια αυτής της περιόδου, η οποία ξεκινά με την «Γλυκιά ζωή» (La Dolce vita) το 1960 και κορυφώνεται με τα «8 1/2» και «Σατυρικόν» ο σκηνοθέτης μιλά για την παρακμή της νέας Ρώμης και το τέλος της αθωότητας. Στην τελευταία του περίοδο προσπαθεί να επιστρέψει στην αθωότητα που χάσαμε και που φθάνοντας στο τέλος μας κατανοούμε ότι ήταν το μοναδικό πραγματικά δικό μας εφόδοιο μέσα στην πορεία μας σε μία σκληρή και συχνά άδικη ζωή. Οι γερασμένοι συχνά ήρωες του αυτής της περιόδου βρίσκουν ελπίδα στο όνειρο και παρηγοριά στον μαγικό κόσμο των παιδικών τους χρόνων. Αντιπροσωπευτικότερη ταινία της περιόδου το «Θυμάμαι».
«Από τότε που συνάντησα κλόουν σε τσίρκο αποφάσισα να γίνω σαν αυτόν. Κατά βάθος τα κατάφερα», δήλωσε σε μία από τις τελευταίες συνεντεύξεις του. Τελικά ποιός είναι ο κλόουν που εμφανίζεται σχεδόν σε όλες τις ταινίες του; Ίσως είναι ο ίδιος ο δημιουργός, μονάχος ανάμεσα στους πολλούς, γελώντας κατά πρόσωπο μπροστά στην ζωή, ίσως πάλι όλοι εμείς που χαμογελάμε μετά από κάθε προβολή των ταινιών του.
Αν θα πρέπει μ' έναν λόγο να χαρακτηρίσει κανείς τον κόσμο που οικοδόμησε ο Fellini, είναι αδύνατον να μην ξεχωρίσει αυτόν τον μπαρόκ "αέρα" συνδυασμένον με φαντασία και στογή προς τον άνθρωπο που πάντοτε παραμένει μέσα του παιδί.
Δεν γνωρίζετε τον Fellini αν δεν έχετε δει:
Οι Βιτελόνι (I VITELLONI)
1953
Σινεφίλ Ασπρόμαυρη ταινία
Διάρκεια 100’
Πρωταγωνιστούν: Αλμπέρτο Σόρντι, Φράνκο Φαμπρίτσι, Λεοπόλντο Τριέστε, Φράνκο Ιντερλέγκι, Ρικάρντο Φελίνι.
Πέντε «βιτελόνι» (αργόσχολοι καλοζωιστές σε ελεύθερη μετάφραση) περνούν ανέμελα την ζωή τους σε μιά μικρή ιταλική πόλη προσπαθώντας να αποφύγουν τις ευθύνες της ενήλικης ζωής. Η πρώτη ταινία του Φελλίνι που έγινε μεγάλη επιτυχία.
Ο Δρόμος (LA STRADA)
1954
Κοινωνική, Ασπρόμαυρη ταινία
Διάρκεια 115'
Πρωταγωνιστούν: Τζουλιέτα Μασίνα, Aντονι Κουίν, Ρίτσαρντ Μπέιζχαρτ.
Ο τσιγγάνος και πλανόδιος γελωτοποιός Τσαμπανό, αγοράζει από μια φτωχή οικογένεια την κόρη τους Τζελσομίνα, την οποία εκμεταλλεύεται εργασιακά και σεξουαλικά. Όταν ο Τσαμπανό καταφέρνει να προσληφθεί σε ένα τσίρκο, η Τζελσομίνα ερωτεύεται έναν θεατρίνο, προκαλώντας την ζήλεια του.
Αυτή η ιταλική road movie στα χέρια άλλου σκηνοθέτη της εποχής θα είχε καταλήξει μία μελοδραματική ηθικοπλαστική ταινία. Στα χέρια του Φελλίνι γίνεται η ανατομία ενός θηλυκού «Σαρλό» που υπομένει στωικά την σκληρότητα της ζωής και παρ' όλα αυτά αγαπά τον άνθρωπο που την εκμεταλλεύεται, σε μια προσπάθεια να ξεπεράσει την μοναξιά της. Η ταινία βραβεύτηκε με τον Άργυρο Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας, αλλά και με Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.
Γλυκιά Ζωή (LA DOLCE VITA)
1960
Σινεφίλ Ασπρόμαυρη ταινία
Διάρκεια 167'
Πρωταγωνιστούν: Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Ανούκ Εμέ, Ανίτα Εκπεργκ Λεξ Μπάρκερ, Ιβόν Φουρνό, Αλέν Κινί, Μαγκαλί Νοέλ, Νάντια Γκρέι.
Σαρκαστική απεικόνιση του κινηματογραφικού στερεώματος και της υψηλής κοινωνίας της Ιταλίας της εποχής, μέσα από σκηνές που έχουν αφήσει εποχή για το ειρωνικό και ριζοσπαστικό για την εποχή βλέμμα της ταινίας: το άγαλμα του Χριστού που κοιτά με απελπισία την Ρώμη και η νύχτα στο σπίτι ενός φιλόσοφου που τελειώνει με την αυτοκτονία του στον αντίποδα του «θαύματος» σε μια μικρή πόλη και της χονδροειδούς εκμετάλλευσης της οποίας τυχαίνει, το όργιο σε μια βίλα και πολλές άλλες. Απίστευτα καυστική ταινία για την εποχή της.
Οκτώμισι (8½)
1963
Σινεφίλ Ασπρόμαυρη ταινία
Διάρκεια 135'
Πρωταγωνιστούν: Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Ανούκ Εμέ, Κλαούντια Καρντινάλε, Σάντρα Μίλο, Ροσέλα Φαλκ, Έντρα Γκάλε, Μπάρμπαρα Στιλ.
Ένας σκηνοθέτης διέρχεται μια περίοδο υπαρξιακής κρίσης ενώ ετοιμάζει μια νέα ταινία και παράλληλα προσπαθεί να ξεκαθαρίσει τη σχέση του με τη γυναίκα του και τις ερωμένες του. Εφιάλτες, αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων και σαδομαζοχιστικές φαντασιώσεις στοιχειώνουν τον ύπνο του, σε μία ταινία που αποδίδει με «δυνατό» τρόπο τον τρόμο και την φρίκη που αισθάνεται ο καλλιτέχνης μπροστά στις ανέπνευστες δημιουργίες της εποχής του που «συναρπάζουν» αδαείς θεατές, οι οποίοι θαμπώνονται από τους μεγαλόσχημους παραγωγούς, τις στάρλετ και τους δημοσιογράφους. Η ταινία πήρε Όσκαρ καλύτερης ταινίας και θεωρείται ότι είναι αυτή που καθιέρωσε τον Μαστρογιάνι.
Η Ιουλιέττα των Πνευμάτων (GIULIETTA DEGLI SPIRITI)
1965
Σινεφίλ Έγχρωμη ταινία
Διάρκεια 130'
Πρωταγωνιστούν: Τζουλιέτα Μασίνα, Σάντρα Μίλο, Βαλεντίνα Κορτέζε, Σίλβα Κοσίνα, Μιλένα Βούκοτιτς, Μάριο Πισού, Χοσέ ντε Βιλαλόνγκα.
Η Ιουλιέτα, μια μεσόκοπη γυναίκα της ιταλικής υψηλής κοινωνίας προσπαθεί να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι ο άντρας της την απατά, ενώ παράλληλα αντιμάχεται τα «φαντάσματα» των νεανικών της χρόνων, αλλά και τα αληθινά πνεύματα που την έχουν στοιχειώσει, οδηγώντας τη στη σχιζοφρένεια. Πρόκειται για μία σουρεαλιστική & τραγική συνάμα ταινία με ένα περιβάλλον που όσο ονειρικό κι αν μοιάζει άλλο τόσο μπορεί ειδωθεί ως εφιάλτης.
Θυμάμαι (AMARCORD)
1973
Δραματική Κομεντί, Έγχρωμη
Διάρκεια 127’
Πρωταγωνιστούν: Πουπέλα Μάτζιο, Αρμάντο Μπράντσια, Μαγκάλι Νοέλ, Νάντο Ορφέι, Τζοσιάνε Ταντζίλλι
Η ταινία είναι κυρίως νοσταλγική και μάλλον λίγο παρεξηγημένη στην εποχή της, καθώς εκλήφθηκε από κάποιους ως «πολιτική». Μικρογεγονότα της καθημερινής ζωής σημαδεύουν τη ζωή των πιτσιρικάδων ενός μικρού χωριού της φασιστικής Ιταλίας πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.